Zaterdag 6 juni 2015
Edelpappband-resultaten
We zijn klaar met de opdracht die Bert ons in april j.l. gaf om de losse katernen van het boek Van Schossel tot Slingerpad te binden als een Edelpappband.
Fem laat een fraai boek zien. Ze heeft over de gehele kop en staart een dunne strook leer gelijmd en als bekleding een eigen gemarmerd papier dat in kleur prachtig past bij het okergele leer, dat ze ooit bij Bronsgeest had laten dunnen.
.

Edelpappband van Fem
Fem heeft haar boek tevens een nieuwe titel gegeven: van slingerpad tot schossel. Nadat ze de letters uit het leer, dat ze voor randen gebruikte, geponst en opgeplakt had, bekeek ze tevreden het resultaat.
Pas toen bemerkte ze dat ze een eigen draai aan de titel had gegeven. Veranderen was niet meer mogelijk, want loshalen van de opgeplakte letters zou te veel beschadigingen geven, dus besloot Fem het zo te laten. En ach, wat geeft het. Via het slingerpad kom je nu op een winterse ochtend in de schossel terecht!

Fem vulde alle verdiepte delen binnen de leer-inslagen op, dus ook in de knepen, om zo overal dezelfde hoogte te krijgen, waardoor geen afscheidingen onder het omslagpapier te zien zijn. Het marmerpapier bleek behoorlijk te rekken, zodat minder leer zichtbaar is dan ze gepland had.
We concluderen dat we eigenlijk vaak te vlug willen werken of te weinig geduld hebben om het papier de kans te geven eerst te besterven alvorens het op te plakken.
Marjolein heeft eveneens papierrekproblemen gehad, waardoor het zichtbare leer-randje aan kop en staart verschillend van breedte is geworden. Maar je moet wel heel erg kritisch kijken om het te zien! Ze heeft net als Jopie en Ine het meegeleverde titelvel als bandbekleding gebruikt.

Edelpappband van Marjolein
Corrie heeft de titel Van schossel tot slingerpad met zilverfolie gedrukt op een door haar gemaakte prachtig stijfselmarmer. Ze vertelt dat ze eerst banen kleur opgebracht heeft die ze daarna in elkaar over liet lopen door er in de andere richting overheen te strijken met een stukje karton. Vervolgens bracht ze het design aan door met stukjes karton de vierkantjes, strepen en rechthoeken te trekken.
Voor de schutbladen maakte ze stijfselmarmers op groen kraftpapier en 'schreef' er daarna met een stokje ‘tekst’ in. Heel merkwaardig vinden we dat de tekst aan de achterkant verzonken ligt en niet verhoogd. We snappen dat niet goed en dat is aanleiding om weer eens te gaan experimenteren met stijfselmarmeren!

Edelpappband van Corrie
Conclusie: het kenmerk van de Edelpappband zit vooral in de toepassing van de randjes leer aan kop en staart, hetzij gedeeltelijk, hetzij over de hele lengte, in de verdekte hoekjes en in de gehele bekleding van papier.
We vinden de rugbreedte ook erg mooi die ontstaan is door de breedte van het ruggebord te vermeerderen met twee keer borddikte en het opplakken van het ruggebord op de binnenzijde van het kraftpapier waarmee de platten verbonden zijn.
De foto's van alle door ons gemaakte Edelpappbanden staan in de rubriek 'collage' .
Huisvlijt
Marjolein heeft een tovermapje gemaakt om op een leuke manier geld te schenken aan een bruidspaar. Ze heeft de kleuren van de platbekleding en linten aangepast aan de dresscode die het bruidspaar voorstelde: rose-wit-blauw.

tovermapje, gemaakt door Marjolein
Jopie heeft voor de gouden bruiloft van haar zus en zwager de losse bijdragen van familieleden en vrienden gebonden in de alternatieve Japanse marionette steek.
De bladen plakte ze op linnen strookjes én aan gekleurde stroken, die op de rug een regenboog vormen. Een prachtig cadeau voor het bruidspaar.

gouden-jubileum-boek in alternatieve Japanse binding,
gerealiseerd door Jopie
Fem en ik bezochten in 2003 in het AMVC-Letterenhuis in Antwerpen de tentoonstelling ‘Eindelijk, Lanoye genaaid, gebonden & in leer’.
Het was een geweldige sensatie om onze ideeën omtrent materiaalgebruik bij het boekbinden bevestigd te zien. Ideeën die lijnrecht tegenover de opvattingen van onze zeer traditioneel ingestelde boekbind-leraar stonden.
Geen materiaal was te gek voor Lanoye waarin hij zijn boeken door Otto Koch en Julia Guns van boekbinderij De Pers in Antwerpen liet binden: o.a. dweilen, vlaggen, autobanden, ijzer, plastic, staal, tapijt en kokosmatten.
In 2009 konden we ons hart nog een keer ophalen aan deze artistieke, kunstzinnige en buitenissige boeken toen Museum Meermanno een tentoonstelling organiseerde over deze bijzondere boekbanden van Tom Lanoye n.a.v. zijn bekroning met de Gouden Ganzenveer (2007).
Die tentoonstelling heette ‘Het moet niet mooi worden’, het uitgangspunt van Lanoye, waarmee hij zich afzette tegen de heersende traditie om bibliofiele uitgaven in leer te binden.
Meer over deze gebonden boeken van Lanoye is te lezen op:
http://www.letterenhuis.be/
en
http://www.meermanno.nl/%29/-/p-hetmoetnietmooiworden.deboekenvantomlanoye
Het was voor Fem en mij een feest der herkenning om deze boeken weer uitvoerig te kunnen bekijken. Vooral de bindwijze van Ten Oorlog sprak enorm tot onze verbeelding en nog dezelfde avond maakte Fem op een stokje een proef van de toegepaste naaiwijze om het vooral niet te vergeten.


© Letterenhuis, Antwerpen.

stokje van Fem

We besloten de losse katernen die we hadden van het Fregatschip Johanna Maria op een soortgelijke wijze te binden. Ik had nog een voorraad ijzeren staafjes die ooit gebruikt waren om tijdschriften in een band te bevestigen en dus gingen we zeer enthousiast aan de slag. Maar op gegeven moment bleef het boekblok genaaid op de plank liggen, ook al omdat we niet precies wisten hoe we de band zouden maken.
Er gingen jaren overheen, maar nu hebben we de boeken dan eindelijk afgemaakt!

Fem heeft oud schoenmakersleer gebruikt voor de platten. Dit leer, waar zolen van gemaakt werden, zag er vies en vlekkerig uit, maar na schuren en poetsen zijn het fraaie stukken geworden.
Vanaf het begin had Fem het idee een zeilschip weer te geven op de band, maar er ging een lange piekerperiode overheen voordat dit idee uitgevoerd kon worden.
Ze experimenteerde eerst met plastic zeilen en toen dat goed bleek te werken, sneed ze de zeilen en de boot van perkament, maakte gleuven met een beitel in de platten en vlocht de zeilen en de boot onder de rugstaafjes door en via de gleuven door de platten heen. Tenslotte lijmde ze de losse delen op het leer. De letters voor de titel ponste ze uit perkament en lijmde ze met PVA op de boot.


boek gebonden door Fem

Ik heb de zeil- en vlaggenmasten van het schip verbeeld in het naaiwerk op de rug en gebruikte lint in de kleuren van de Nederlandse vlag om aan kop en staart onder de staafjes door te laten lopen.
De twee middelste lintjes liet ik tot het midden over de staafjes gaan en onder de staafjes terug naar de rug.
Ieder katern naaide ik met één draad op een staafje en de uiteinden van de draden bleven voorlopig aan kop en staart hangen, om er na het naaien van het hele boekblok de kapitaaltjes rond een smal rood-wit-blauw lintje mee te maken. Met de uiteinden van de lintjes kon ik de platten aanrijgen. Tenslotte printte ik een afbeelding van een driemaster met de titel van het boek op pergamijnpapier en bracht die als banderol aan op het voorplat door alleen de inslagrandjes te verlijmen. Bovendien kwamen die randjes goed verankerd te zitten onder het opgeplakte dekblad.

boek gebonden door Ine

Nieuws uit de media
Yapp-binding
Via het engramzine op de site van Jan Camps (http://www.boekbinderij-camps.be) maken we kennis met een voor ons onbekende binding: de Yapp-binding of ook wel Divinity Circuit Binding genoemd, omdat deze bindwijze hoofdzakelijk toegepast werd op bijbels en gebedenboeken.
Kenmerk van deze binding zijn de overlappende flappen aan front, kop en staart als bescherming voor het boekblok, de slappe of zeer dunne platten, de op rode ondergrond vergulde sneden, de ronde hoeken, en zwarte schutbladen. De binding is genoemd naar de bedenker ervan: William Yapp, een 19de eeuwse bijbelhandelaar en uitgever in Londen.

 Rembrandt-handen-armband-boek
Vol bewondering bekijken we de foto’s van dit speciale handen-armband-boek, ontworpen en gemaakt door Lyske Gais de Bildt en haar moeder Lia Duinker.
Met deze armband hebben ze de Rijksstudio Award 2015 van het Rijksmuseum
gewonnen en maar liefst 10.000 euro!
zie: http://www.lyskegais.com/226829/news
Buidelboek
Thuis hebben we voorbereidingen getroffen om de boekblokken vandaag klaar te hebben. Jopie en Fem gebruiken een bijbeltje voor dit project, Marjolein, Jaap, Corrie en ik hebben een nieuw boekblok op touwen genaaid, gesneden en rondgezet. Daarna volgde de rugbewerking. En tenslotte het op maat maken van de borden, het schuren van de schuine randen en het boren van de gaten voor het doorrijgen van de touwen.
Fem wilde het bijbelboekblok, dat in perfecte staat verkeerde, niet slopen om het opnieuw op touwen te naaien. Ze maakte de rug schoon en lijmde er een stuk shirting als versteviging op. Toch wilde ze ribben creëren en dus plakte ze touwen op de rug. Daarna bracht ze, na het aanrijgen van de borden, een drierug aan, zodat de touwen goed gefixeerd en bovendien mooi afgewerkt werden.

shirting en touwen op de boekblokrug gelijmd en daaroverheen een drierug van kraftpapier

genaaid boekblok van Corrie

genaaid en rondgezet boekblok van Ine

Jopie heeft uiteraard zelf
een kapitaaltje bestoken

Marjolein heeft
een basiskapitaal aangebracht.

Fem maakte een kapitaaltje van dun leer rondom een touwtje

Corrie plakte rood linnen
rond een kern van touw
Ik gebruikte een stropdas. Fem was in eerste instantie ook bezig met stropdaszijde, maar bemerkte dat de lijm er dwars doorheen ging en lelijke vlekken gaf.
Daarom streek ik eerst vlieseline tegen de achterkant van de stof om de lijm niet door te laten slaan. Dat werkte perfect en zo kon ik zonder vlekken een kapitaaltje maken rond een dun touwtje. Op de foto is het kapitaaltje nog niet op de juiste maat langs het boekblok afgesneden.
Sommigen van ons hebben ook de borden aangeregen, de touwen uitgeplozen en uitgewaaierd op de borden gelijmd, zoals Marjolein duidelijk stap voor stap laat zien op onderstaande foto’s.

touwen uitgeplozen en gaten in het bord gemaakt

touwen door de gaten in het bord geregen

touwen aan de binnenkant van het bord

touwen uitgewaaierd op het bord gelijmd

eindresultaat

eindresultaat

Jopie is bezig met het aanrijgen van de borden. Op de foto is goed te zien dat ze de bordranden ook afgeschuind heeft. Het bord sluit daardoor mooi aan tegen de geronde rug, en aan kop, staart en voorkant tegen het boekblok.

Aanrijgen van de borden. De punten van de touwen zijn door Jopie met lijm tot een 'naald' gerold
om de touwen gemakkelijker door de gaten te kunnen steken.

Corrie slaat gaten met een priem in het bord, rijgt de touwen door de gaten en vlast de touwen uit om ze uitgewaaierd aan de binnenkant van het bord vast te plakken.

De onderrand van het plat van het boekblok moet eerst beplakt worden met een reep leer, omdat die rand anders onbekleed zou blijven, omdat het leer van de buidel alleen aan kop en voorkant ingeslagen kan worden. Aan de staart loopt het leer helemaal door tot aan de Turkse knoop of ring.
We komen tot de conclusie dat je die reep alleen maar op het voor-en achterbord tot de rug en de voorkant van het bord hoeft aan te brengen. Over de rug is het helemaal niet nodig, want dan zou de reep leer daar alleen maar opdikking geven. Bovendien kan aan de binnenkant van het bord een hoek van het leer weggesneden worden ter breedte van de inslagrand van het buidelleer om zo geen opdikking te krijgen als het leer van de buidel daar ingeslagen wordt.
onderrand van het plat bekleden

hoekje van de reep leer aan de binnenkant van het plat weggesneden
om opdikking te vermijden bij het inslaan van het buidelleer
Fem had over dat opdikkingsprobleem thuis nagedacht en besloot het boek eerst helemaal in leer te bekleden om die opdikkingsranden zowel op de rug als op de borden te vermijden. Maar toen ze ons bezig zag, had ze spijt van haar werkwijze, want die gaf veel extra werk.
Na het bekleden moest ze het leer ook nog helemaal gaan schuren, opdat het buidelleer straks zal hechten.

boek van Fem geheel in leer bekleed

Toch werd deze methode, (het boek eerst helemaal bekleden in leer), in de15de eeuw ook al toegepast, zoals o.a. te zien in het bewaard gebleven buidelboek The Law of Jutland, Rostgaard MS 6 uit Denemarken.

The Law of Jutland. Denmark c. 1490

© Det Kongelige Bibliotek 2003

Jopie gebruikt als buidelbekleding een soort batikstof die ze gecacheerd heeft met vlieseline. Corrie heeft een eigen gemaakte stof van katoen met tule er opgestikt.
Jaap, Marjolein, Fem en ik beschikken over leer.
Ik heb een stuk leer uit een afgedankte stoel gesneden! Maar omdat het vrij dik leer is, moest ik wel de reep voor de onderkant van het boek goed dunnen en dat ging uitstekend met de leerdunner die Anton v.d. Wekken ooit gemaakt heeft.
Na het aanbrengen van de reep bekledingsstof op de onderrand, moet het plat verder opgevuld worden met materiaal ter dikte van die bekleding, om zo na het aanbrengen van de buidelstofbekleding de rand van de strook niet te zien. Op de foto’s is goed te zien hoe Marjolein en Jopie het plat opgevuld hebben met uitsparingen rondom de doorgeregen touwen.

opvulling op het plat van Jopie

opvulling op het plat van Marjolein

Even rees bij Marjolein de vraag hoe ze de inslagen aan kop en staart in zou moeten slaan. De door haar doorgeregen kapitaalkernen maken het niet mogelijk de inslagen naar binnen te werken.
Hoe zat dat ook alweer? Na lezen in het boek van Goddijn en na overleg met Jaap en Jopie, werd het haar al snel duidelijk dat insnijdingen aan kop en staart in het leer de oplossing zouden zijn. Jopie had dat al gedaan en de inslag zag er mooi uit.
Fem en ik hebben een drierug aangebracht, n.a.v. de werkwijze van Karli Frigge in haar handboek Leren Boeken.
We vinden dat een mooie afwerking van de rug en door insnijden van de drierug aan weerszijden van de rug kun je het bekledingsleer prima inslaan aan kop en staart.
Het aanbrengen van de drierug over de touwen vergt wel even geduld, maar het gaat heel goed als je de huls eerst bevochtigt. Door met twee vouwbenen aan weerszijden van de touwen en in de tussenruimtes te blijven strijken, komt de huls tenslotte strak op de rug verlijmd.
Corrie bekeek deze toepassing en besloot die huls ook te gaan maken.

boekblok van Fem met de drierug en aangeregen borden

Jaap is al langer bezig met het maken van buidelboekjes voor de verkoop op zijn kraam tijdens kunst- en ambachtsmarkten. Kleine resten leer en stroken papier worden zo op een creatieve manier verwerkt, maar Jaap gaat wel op een andere manier te werk in deze serieproductie! Hij maakt eigenlijk kleine bandzetters met een staart! Maar het resultaat oogt exact hetzelfde.

De boekbandjes zet hij met kraftpapier in elkaar, bekleedt de onderrand, en lijmt de boekband vervolgens in het buidelleer. Daarna plakt hij het genaaide boekblokje in de band en bevestigt hij siermateriaal en sluitingen op de platten. Met een ring en een al of niet gevlochten reep leer werkt hij de staart van de buidel tenslotte af.

buidelboekjes gebonden door Jaap

Jopie begint met het bekleden van de rug en de ribben. Omdat ze met textielstof werkt, lijmt ze de rug van het boekblok in met een mix van stijfsel en lijm. Nadat ze de stof aangebracht heeft, zet ze het boekblok in het 'derde handje' en kordeert ze de ribben met dun touw.

rug lijmen om de bekleding erop aan te brengen

boekblok in het 'derde handje'

korderen van de ribben

Na enige tijd drogen ontdoet ze de rug van de touwen en is helemaal enthousiast als ze ziet hoe mooi de ribben zich gevormd hebben op de rug.
Ik heb inmiddels de rug ook bekleed en kan het 'derde handje' van Jopie gebruiken om de ribben van mijn boek eveneens te korderen.

boek van Ine in het 'derde handje' met touwen gespannen rond de ribben

We komen niet meer toe aan het bekleden van de platten en moeten dus thuis aan de slag om de volgende keer het buidelboek klaar te hebben.
Ook moet er nog gepiekerd worden over een sluiting, dus we zijn zeer benieuwd wat we de volgende maand als resultaten te zien krijgen!